Wat is het verschil tussen communisme en socialisme?

Communisme en socialisme zijn overkoepelende termen die verwijzen naar twee linkse scholen van economisch denken; beiden verzetten zich tegen het kapitalisme. Deze ideologieën hebben sinds de 19e eeuw verschillende sociale en politieke bewegingen geïnspireerd. Verschillende landen worden of worden momenteel bestuurd door partijen die zichzelf communistisch of socialistisch noemen, hoewel het beleid en de retoriek van deze partijen sterk variëren.

Als een ideologie wordt het communisme over het algemeen als hard-left beschouwd en doet het minder concessies aan marktkapitalisme en kiesdemocratie dan de meeste vormen van socialisme. Als een regeringssysteem heeft het communisme de neiging zich te concentreren op een eenpartijstaat die de meeste vormen van politieke dissidentie verbiedt. Deze twee gebruiken van de term 'communisme' - het ene verwijst naar theorie, het andere naar politiek zoals ze worden toegepast - hoeven elkaar niet te overlappen: de heersende communistische partij van China heeft een expliciet pro-marktkapitalistische oriëntatie en betaalt slechts lippendienst aan de maoïstische ideologie waarvan puristische aanhangers (bijvoorbeeld het glanzende pad van Peru in zijn hoogtijdagen) beschouwen de Chinese autoriteiten als burgerlijke contrarevolutionairen.

Socialisme kan verwijzen naar een enorme strook van het politieke spectrum, in theorie en in de praktijk. Zijn intellectuele geschiedenis is gevarieerder dan die van het communisme: "Het Communistisch Manifest", een pamflet uit 1848 van Karl Marx en Friedrich Engels, wijdt een hoofdstuk aan het bekritiseren van de half dozijn vormen van socialisme die toen al bestonden, en voorstanders hebben zowat elke positie links van het midden op de ideale (of best haalbare) structuur van economische en politieke systemen.

Socialisten kunnen pro- of anti-markt zijn. Ze kunnen het uiteindelijke doel beschouwen als revolutie en de afschaffing van sociale klassen, of ze zoeken naar meer pragmatische resultaten: bijvoorbeeld universele gezondheidszorg of een universele pensioenregeling. Sociale zekerheid is een socialistisch beleid dat is aangenomen in de ongegeneerd kapitalistische Verenigde Staten (net als de acht uur durende werkdag, gratis openbaar onderwijs en aantoonbaar algemeen kiesrecht). Socialisten kunnen zich verkiesbaar stellen en coalities vormen met niet-socialistische partijen, zoals in Europa, of ze kunnen regeren als autoritairen, zoals het Chavista-regime in Venezuela.

Het verschil tussen communisme en socialisme

Communisme en socialisme definiëren

Laten we, om het gladde onderscheid tussen communisme en socialisme beter te begrijpen, de geschiedenis van beide termen traceren.

communisme

Communisme vindt zijn oorsprong in 'Het Communistisch Manifest', waarin een theorie van de geschiedenis werd neergelegd als een strijd tussen economische klassen, die onvermijdelijk tot een hoogtepunt zal komen door een gewelddadige omverwerping van de kapitalistische samenleving, net zoals de feodale samenleving tijdens de Franse werd omvergeworpen Revolutie, de weg vrijmaken voor burgerlijke hegemonie (de burgerij is de klasse die de middelen voor economische productie controleert).

Na de communistische revolutie, betoogde Marx, zouden arbeiders (het proletariaat) de controle over de productiemiddelen overnemen. Na een overgangsperiode zou de overheid vervagen, omdat werknemers een klassenloze samenleving en een economie opbouwen die gebaseerd is op gemeenschappelijk eigendom. Productie en consumptie zouden een evenwicht bereiken: "van elk volgens zijn vermogen, tot elk volgens zijn behoefte." Religie en het gezin, instellingen voor sociale controle die werden gebruikt om de arbeidersklasse te onderwerpen, zouden de weg gaan van de overheid en particulier eigendom.

Marx 'revolutionaire ideologie inspireerde bewegingen uit de 20e eeuw die vochten voor, en in sommige gevallen wonnen, controle over regeringen. In 1917 wierp de bolsjewistische revolutie de Russische tsaar ten val en vestigde na de burgeroorlog de Sovjetunie, een nominaal communistisch rijk dat in 1991 instortte. De Sovjetunie was slechts 'nominaal' communistisch omdat, terwijl ze werd geregeerd door de Communistische Partij, het niet een klasseloze, staatloze samenleving tot stand brengen waarin de bevolking collectief de productiemiddelen bezat.

In feite heeft de partij gedurende de eerste vier decennia van het bestaan ​​van de Sovjetunie expliciet erkend dat zij geen communistische samenleving had gecreëerd. Tot 1961 was het officiële standpunt van de partij dat de Sovjetunie bestuurd werd door de 'dictatuur van het proletariaat', een tussenstadium langs de onvermijdelijke vooruitgang naar de laatste fase van de menselijke evolutie: echt communisme. In 1961 verklaarde premier Nikita Chroesjtsjov dat de Sovjetstaat was begonnen met 'wegkwijnen', hoewel het nog drie decennia zou blijven bestaan. Toen het in 1991 instortte, werd het vervangen door een nominaal democratisch, kapitalistisch systeem.

Geen enkele communistische staat uit de 20e of 21e eeuw heeft de post-schaarste-economie gecreëerd die Marx in de 19e eeuw heeft beloofd. Vaker was het resultaat acute schaarste: tientallen miljoenen mensen stierven als gevolg van hongersnood en politiek geweld nadat de Volksrepubliek China bijvoorbeeld in 1949 werd opgericht. In plaats van de klasse te elimineren, creëerden de communistische revoluties van China en Rusland kleine, enorm rijke partijkliekjes die profiteerden van connecties met staatsbedrijven. Cuba, Laos, Noord-Korea en Vietnam, 's werelds enige overgebleven communistische staten (met uitzondering van de facto kapitalistische China), hebben een gecombineerd bruto binnenlands product (BBP) dat ongeveer zo groot is als dat van Tennessee.

Socialisme

Socialisme dateert al enkele decennia van vóór het Communistisch Manifest. Vroege versies van het socialistische denken werden gearticuleerd door Henri de Saint-Simon (1760-1825), die zelf een bewonderaar was van de ur-kapitalistische Adam Smith, maar wiens aanhangers een utopisch socialisme ontwikkelden; Robert Owen (1771-1858); Charles Fourier (1772-1837); Pierre Leroux (1797-1871); en Pierre-Joseph Proudhon (1809-1865), die beroemd is omdat hij verklaart dat 'eigendom diefstal is'.

Deze denkers brengen ideeën naar voren zoals een meer egalitaire verdeling van rijkdom, een gevoel van solidariteit onder de arbeidersklasse, betere arbeidsomstandigheden en gemeenschappelijk eigendom van productieve hulpbronnen zoals land en productieapparatuur. Sommigen riepen de staat op een centrale rol te spelen in productie en distributie. Ze waren eigentijds met vroege arbeidersbewegingen zoals de chartisten, die in de jaren 1840 en 1850 voorstander waren van algemeen kiesrecht in Groot-Brittannië. Een aantal experimentele gemeenschappen werden gesticht op basis van de utopische idealen van de vroege socialisten; de meeste waren van korte duur.

Het marxisme ontstond in dit milieu. Engels noemde het 'wetenschappelijk socialisme' om het te onderscheiden van de 'feodale', 'kleinburgerlijke', 'Duitse', 'conservatieve' en 'kritisch-utopische' stammen die het Communistisch Manifest uitte voor kritiek. Socialisme was een diffuse bundel van concurrerende ideologieën in zijn vroege dagen, en het bleef zo. Een deel van de reden is dat de eerste kanselier van nieuw verenigd Duitsland, Otto von Bismarck, de donder van de socialisten stal toen hij een aantal van hun beleid implementeerde. Bismarck was geen vriend van socialistische ideologen, die hij 'vijanden van het Reich' noemde, maar hij creëerde de eerste welvaartsstaat van het Westen en voerde universeel mannelijk kiesrecht in om de ideologische uitdaging van links aan te gaan.

Sinds de 19e eeuw pleitte een hard links socialisme voor radicale maatschappelijke revisie - zo niet een regelrechte proletarische revolutie - die macht en rijkdom langs billijkere lijnen zou herverdelen. Spanningen van anarchisme zijn ook aanwezig in deze radicalere vleugel van de socialistische intellectuele traditie. Misschien als gevolg van het grote koopje van von Bismarck hebben veel socialisten echter geleidelijke politieke verandering gezien als een middel om de samenleving te verbeteren. Zulke 'reformisten', zoals hardliners ze noemen, waren vaak in lijn met christelijke bewegingen van het 'sociale evangelie' in het begin van de 20e eeuw. Ze hebben een aantal polisoverwinningen vastgelegd: voorschriften voor veiligheid op de werkplek, minimumlonen, pensioenregelingen, sociale verzekeringen, universele gezondheidszorg en een reeks andere openbare diensten, die over het algemeen worden gefinancierd met relatief hoge belastingen.

Na de wereldoorlogen werden socialistische partijen een dominante politieke macht in een groot deel van West-Europa. Samen met het communisme waren verschillende vormen van socialisme van grote invloed in de pas gedecoloniseerde landen van Afrika, Azië en het Midden-Oosten, waar leiders en intellectuelen socialistische ideeën in een lokale vorm herschreven - of omgekeerd. Islamitisch socialisme, bijvoorbeeld, concentreert zich op zakat, de eis dat vrome moslims een deel van hun opgebouwde rijkdom weggeven. Ondertussen hebben socialisten in de rijke wereld zich verbonden met een reeks bevrijdingsbewegingen. In de VS hebben veel, hoewel lang niet alle, feministische leiders en leiders van de burgerrechten bepaalde aspecten van het socialisme omarmd.

Aan de andere kant heeft het socialisme gediend als een incubator voor bewegingen die over het algemeen extreemrechts worden genoemd. Europese fascisten in de jaren 1920 en 1930 namen socialistische ideeën over, hoewel ze deze in nationalistische bewoordingen formuleerden: economische herverdeling naar de arbeiders betekende specifiek Italiaanse of Duitse arbeiders en vervolgens slechts een bepaald, nauw type Italiaans of Duits. In de hedendaagse politieke wedstrijden zijn echo's van socialisme - of economisch populisme voor critici - zowel rechts als links gemakkelijk waarneembaar.

Zie ook De geschiedenis van economisch denken.