Prijsplafond
Een prijsplafond is het verplichte maximumbedrag dat een verkoper mag in rekening brengen voor een product of dienst. Gewoonlijk bij wet vastgesteld, worden prijsplafonds doorgaans alleen toegepast op nietjes zoals voedsel- en energieproducten wanneer dergelijke goederen onbetaalbaar worden voor reguliere consumenten. Sommige gebieden hebben huurplafonds om huurders te beschermen tegen snel stijgende tarieven voor woningen.
Een prijsplafond is in wezen een soort prijscontrole. Prijsplafonds kunnen voordelig zijn omdat essentiële zaken betaalbaar kunnen zijn, althans tijdelijk. Economen vragen zich echter af hoe voordelig dergelijke plafonds op de lange termijn zijn.
01:39Prijsplafond
De basisprincipes van prijsplafonds
Hoewel prijsplafonds voor de consument duidelijk een goede zaak lijken, hebben ze ook nadelen. Zeker, de kosten dalen op korte termijn, wat de vraag kan stimuleren. Producenten moeten echter een manier vinden om de prijs (en winst) te compenseren. Ze kunnen rantsoenen leveren, bezuinigen op productie of productiekwaliteit, of extra in rekening brengen voor (voorheen gratis) opties en functies. Als gevolg daarvan vragen economen zich af hoe efficiënt prijsplafonds de meest kwetsbare consumenten kunnen beschermen tegen hoge kosten of zelfs helemaal kunnen beschermen.
Een breder en meer theoretisch bezwaar tegen prijsplafonds is dat ze een verlies van maatschappelijk gewicht creëren. Deze term beschrijft een economisch tekort, veroorzaakt door een inefficiënte toewijzing van middelen, die het evenwicht van een markt verstoort en bijdraagt aan het inefficiënter maken.
Belangrijkste leerpunten
- Een prijsplafond is een soort prijscontrole, meestal door de overheid verplicht, die het maximale bedrag bepaalt dat een verkoper in rekening kan brengen voor een goed of dienst.
- Hoewel ze nietjes betaalbaar maken voor consumenten op de korte termijn, hebben prijsplafonds vaak nadelen op de lange termijn, zoals tekorten, extra kosten of een lagere kwaliteit van producten.
- Economen zijn bang dat prijsplafonds een verlies van deadweight voor een economie veroorzaken, waardoor het inefficiënter wordt.
Plafonds huren
Huurcontroles zijn een vaak genoemd voorbeeld van de ineffectiviteit van prijscontroles. In de jaren veertig werden ze op grote schaal geïmplementeerd in New York City en andere steden in de staat New York in een poging om te zorgen voor een toereikend aanbod van betaalbare woningen na de Tweede Wereldoorlog. Ze bleven in een iets minder beperkte vorm, huurstabilisatie genoemd, tot in de jaren zestig.
Critici zeggen echter dat het werkelijke effect is geweest dat het totale aanbod van beschikbare woningen voor verhuur is verminderd, wat op zijn beurt heeft geleid tot nog hogere prijzen op de markt.
Verder zeggen sommige woninganalisten dat gecontroleerde huurprijzen ook verhuurders ontmoedigen om de benodigde middelen te hebben, of op zijn minst de nodige uitgaven te doen, om huurwoningen te onderhouden of te verbeteren, wat leidt tot verslechtering van de kwaliteit van huurwoningen.
Het tegenovergestelde van een prijsplafond is een prijsbodem, die een minimumprijs bepaalt waartegen een product of dienst kan worden verkocht.
Voorbeeld uit de praktijk van een prijsplafond
In de jaren zeventig legde de Amerikaanse overheid prijsplafonds op voor benzine na enkele sterke stijgingen van de olieprijzen. Hierdoor ontstonden snel tekorten. De lage gereguleerde prijzen, zo werd aangevoerd, waren een belemmering voor binnenlandse oliemaatschappijen om de productie op te voeren (of zelfs te handhaven), zoals nodig was om onderbrekingen in de olievoorziening vanuit het Midden-Oosten tegen te gaan.
Omdat de vraag tekortschoot, ontstonden tekorten en werd rantsoenering vaak opgelegd door middel van regelingen zoals afwisselende dagen waarin alleen auto's met oneven en even genummerde kentekens zouden worden bediend. Die wachten lang op opgelegde kosten voor de economie en automobilisten door gederfde lonen en andere negatieve economische gevolgen.
De veronderstelde economische verlichting van gecontroleerde gasprijzen werd ook gecompenseerd door enkele nieuwe uitgaven. Sommige tankstations probeerden de verloren inkomsten te compenseren door voorheen optionele diensten, zoals het wassen van de voorruit, een verplicht onderdeel van het vullen te maken en legde daarvoor kosten in rekening.
De consensus van economen is dat consumenten in alle opzichten beter af zouden zijn geweest als er nooit controles waren toegepast. Als de regering de prijzen eenvoudig had laten stijgen, stellen ze, zijn de lange rijen bij benzinestations misschien nooit ontwikkeld en zijn de toeslagen nooit opgelegd. Oliemaatschappijen zouden de productie hebben opgedreven vanwege de hogere prijzen, en consumenten, die nu een sterkere prikkel hadden om gas te besparen, zouden hun rijgedrag hebben beperkt of energiezuiniger auto's hebben gekocht.
Vergelijk beleggingsrekeningen Aanbieder Naam Beschrijving Adverteerder Openbaarmaking × De aanbiedingen die in deze tabel worden weergegeven, zijn afkomstig van samenwerkingsverbanden waarvan Investopedia een vergoeding ontvangt.